İyot Sayısı Tayini
İyot sayısı, yağın doymuşluk ve doymamışlık derecesi hakkında fikir veren bir parametredir ve 100 gram yağın bağlayabildiği iyot miktarını göstermektedir. Daha doğrusu iyot indisi yağın doymamışlık özelliğinin bir göstergesidir. İyot sayısı esas alınarak yağlar üç grupta toplanabilir:
- Kurumayan yağlar sınıfında iyot sayısı 90’ın altındadır. Bu yağlar bir film tabakası oluşturmazlar.
- Az kuruyan yağlar sınıfında iyot sayısı 90 ile 130 arasındadır. Bu yağlar belirgin olmayan bir film tabakası oluştururlar.
- Kuruyan yağlar sınıfında iyot sayısı 130’un üzerindedir. Bu yağlar çok belirgin bir film tabakası oluştururlar.
Bitkisel yağlarda iyot sayısı değişkendir. Bitkinin yetiştiği bögeye, iklim koşullarına ve tohumun olgunluğuna bağlı olarak farklılaşmaktadır. Ancak genel olarak iyot indisi yükseldikçe, yağın kuruma özellikleri de artar. Kuruma durumu, yağın oksijen tutma yeteneği ile ilgilidir. İyot indisi 160 olan yağlar kurur, ancak iyot indisi 100’ün altında olan yağlar kurumaz. Çoğu zaman yağ asitlerinin veya yağların kuruma özellikleri için kuruma indisi kullanılır. Kuruma indisi 70’ten yukarı olan yağlar kurur.
Kısaca iyot sayısı, ağırlık olarak 100 gram yağın belirlenmiş koşullarda bağlayabildiği iyodun ağırlığını vermektedir. İyot sayısı yağın doymamışlık derecesi ve kuruma özelliği yanında yağın hidrojenlendirilmesi ve yağa başka türden yağların ilave edilip edilmediği konusunda da bilgi vermektedir.
Yetkili laboratuvarlarda, kimyasal testler kapsamında yağlarda iyot sayısı analizleri de yapılmaktadır. Bu çalışmalarda yerli ve yabancı kuruluşlar tarafından yayınlanan standartlara ve dünya genelinde kabul gören test yöntemlerine uyulmaktadır. İyot sayısı tayininde esas alınan birkaç standart şunlardır:
- TS EN ISO 3961 Hayvansal ve bitkisel katı ve sıvı yağlar - İyot sayısı tayini
- TS EN 14111 Hayvansal ve bitkisel yağ türevleri - Yağ asidi metil esterleri (yame) - İyot sayısı tayini