Yoğunluk / Bağıl Yoğunluk Tayini
Sıvılarda özkütle belirlenirken, sıvının madde miktarına bakılmaz. Örneğin, bir bardak su veya bir sürahi su hacim olarak birbirinden farklıdır ama suyun yoğunluğu değişmez. Sıvı maddelerin hacimleri, sıcaklığa bağlı olarak değiştiği için, yoğunluk tayini esas olarak 15-20 derece arasında sıcaklıkta yapılmalıdır. Bir maddenin yoğunluğundan bahsediliyorsa, sabit bir sıcaklıktaki yoğunluğu kasdedilmelidir.
Matematiksel olarak ifade edilecek olursa, bir maddenin özkütlesi, o maddenin kütlesinin hacmine oranıdır. Yoğunluk, veya özkütle, herhangi bir maddenin birim hacimdeki kütlesidir. Bir santimetreküp suyun yoğunluğu 1 gramdır. Bir santimetreküp demirin yoğunluğu ise 7.8 gramdır.
Bağıl yoğunluk göreceli yoğunluktur. Genelde bir maddenin yoğunluğunun suyun yoğunluğuna oranı alınarak hesaplanır.
Gıdaların yoğunluğu ile ilgili bilgiler, gıda sektöründe ayırma tekniklerinin kullanıldığı işlemler için önem taşımaktadır. Yoğunluklardaki farklılıklar, karıştırma ve boyut küçültme işlemlerinde önemli olmaktadır. Bu yüzden yoğunluk ve viskozite ölçümlerinin düzenli aralıklarla yapılması gerekmektedir. Bugün gıda üretimi yapan işletmeler, yoğunluk ve kıvam ölçümlerini modern araç ve gereçler kullanarak yapmaktadır. Saf maddelerin yoğunlukları veya özkütleleri sabittir, ancak karışımların yoğunluğu değişkendir.
Yoğunluk değeri maddelerin karakteristik özelliğidir ama sadece yoğunluğu bilinen bir maddenin hangi madde olduğunu tanımlamaz. Çünkü aynı yoğunluk değerine sahip başka maddeler de olabilir.
Yetkili laboratuvarlarda fiziksel analizler kapsamında yoğunluk ve bağıl yoğunluk tayini çalışmaları da yapılmaktadır. Bu çalışmalar sırasında, yerli ve yabancı kuruluşlar tarafından yayınlanan standartlara, genel test yöntemlerine ve test kriterlerine uyulmaktadır.
Sıvılarda yoğunluk ölçümleri için dalıcı ve yüzücü tipte cihazlar kullanılmaktadır. Genel olarak bu cihazlar aerometre olarak isimlendirilir. Bu cihazların temel çalışma ilkesi, sıvının kaldırma kuvvetinin, sıvı yoğunluğu ile doğru orantılı olmasıdır. Bu cihazların bir kısımı doğrudan sıvının yoğunluğunu gösterir, bir kısmı ise Bome, alkol yüzdesi, süt yoğunluğu gibi farklı değerleri de göstermektedir.