Η τιμή αλκαλικότητας ενός νερού υποδεικνύει την ικανότητα αυτού του νερού να εξουδετερώνει τα οξέα. Στα φυσικά νερά, τα άλατα των ασθενών οξέων καθορίζουν την αλκαλικότητα. Τα δισανθρακικά είναι οι σημαντικότερες ενώσεις αλκαλικότητας. Ως αποτέλεσμα των δραστηριοτήτων του διοξειδίου του άνθρακα στις βασικές ουσίες στο έδαφος, σχηματίζονται διττανθρακικά στα ύδατα. Άλλα αδύναμα όξινα άλατα όπως πυριτικά, φωσφορικά και βορικά είναι επίσης παρόντα σε μικρές ποσότητες σε φυσικά νερά. Τα φυσικά νερά σε ορισμένες περιπτώσεις περιέχουν μεγάλες ποσότητες ανθρακικού και αλκαλικού υδροξειδίου. Συγκεκριμένα, τα άλγη απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα στο νερό σε ελεύθερη ή ιονισμένη κατάσταση και αυξάνουν το pH του νερού μέχρι το 10. Τα ύδατα των λεβήτων στον κλάδο περιέχουν αλκαλικότητα ανθρακικού και υδροξειδίου.

Υπάρχουν τρεις βασικές ουσίες που συμβάλλουν στην αλκαλικότητα του νερού. Λόγω του υψηλού pH, οι ουσίες αυτές μπορούν να ομαδοποιηθούν ως εξής: υδροξείδια, ανθρακικά άλατα και δισανθρακικά άλατα.

Το συνολικό επίπεδο αλκαλικότητας είναι ενδεικτικό της περιεκτικότητας σε βάσεις νερού και ρυθμίζεται ξεχωριστά από το pH. Το συνολικό επίπεδο αλκαλικότητας είναι μια σημαντική τιμή, ιδιαίτερα στον καθαρισμό των λιμνών. Δεν είναι δυνατόν να ρυθμίσετε το pH του νερού και να το διατηρήσετε σταθερό χωρίς να ρυθμίσετε το συνολικό επίπεδο αλκαλικότητας. Η χαμηλή ολική αλκαλικότητα καθιστά το διαβρωτικό ύδωρ. Οι αρθρώσεις και οι λειασμένες επιφάνειες της πισίνας αρχίζουν να λεκιάζουν και να λιώνονται και τα μεταλλικά μέρη φορούν. Ομοίως, το νερό της πισίνας αρχίζει να ανθίζει. Υψηλή ολική αλκαλικότητα προκαλεί ασβεστοποίηση του νερού. Το χλώριο χάνει την επίδρασή του και το νερό γίνεται θολό.

Για τον προσδιορισμό του επιπέδου αλκαλικότητας, οι ακόλουθοι δύο δείκτες χρησιμοποιούνται στα εργαστήρια: φαινολοφθαλεΐνη και μεθυλόρα. Αυτά τιτλοδοτούνται με χημικές μεθόδους για τον προσδιορισμό του επιπέδου αλκαλικότητας.

Οι συνολικές αναλύσεις αλκαλικότητας εκτελούνται επίσης σε εξουσιοδοτημένα εργαστήρια στο πλαίσιο των φυσικών και χημικών αναλύσεων των απολυμαντικών. Τα εργαστήρια αυτά χρησιμοποιούν παγκοσμίως αποδεκτές μεθόδους δοκιμών και κριτήρια δοκιμής σε μελέτες δοκιμών, μέτρησης, ανάλυσης και αξιολόγησης και βασίζονται σε πρότυπα που εκδίδονται από τοπικούς και ξένους οργανισμούς.